Eğitim konusunda en çok tartışılan uygulamalardan birisi de uzaktan eğitimdir. Gerek uygulanması açısından gerekse kavramsal açısından sürekli gelişmeye devam etmektedir. Özkul ve Aydın(2016)’ın Scholesser ve Simonson (2002)’dan aktardığına göre; tüm alanlarda olduğu gibi uzaktan öğrenme alanında da kendine özgü kuramlar ve kavramlar oluşturulmuş; bu kavram ve kuramlar arasında ilişkiler açıklanmış, kuramlar geliştirilmiştir. Kuramlar da gerçek manada bir olguyu tahmin etmeye, açıklamaya ve kontrol etmeye yardımcı olmak amacıyla geliştirilen bilimsel araştırmalarla desteklenen, betimleyici açıklamalardır(Özkul & Aydın, 2016). Bu açıdan açık ve uzaktan eğitim alanındaki teorileri oluşturulan ve kabul edilen gerçek kavramların yanında, açık ve uzaktan öğrenme alanında çalışacaklar ve çalışmış olanlar için ortak bir bakış açısının yanı sıra bir konuda tartışmak analiz etmek veya eleştirmek için ortak bir kelime haznesi sağlamaktadır(Moore, 2005).
Gelişen teknolojiler ile birlikte açık ve uzaktan öğretimde farklı teknik ve öğretim yöntemleri sunma imkânına sahip olunmuş ve uzaktan eğitimin kuramsal olarak etkilemiş, yeni kuramlar veya mevcut olan kuramlar geliştirilmiştir(Gökmen, Duman, & Horzum, 2016). Bu kapsamda Weedemayer’in geliştirdiği bağımsız çalışma kuramı, Moore’un geliştirdiği özerklik kuramı, Petters’in geliştirdiği endüstrileşme kuramı, Baath, Holmberg, Daniel, Sewart ve Smith’in birlikte geliştirdiği iletişim ve etkileşim kuramı bunlardan bazılarıdır. Gelişen ve eklenen kuramlarla birlikte pratik alanda bir takım değişiklikler meydana gelmiştir (Simonson, Smaldino, Albright, & Zvacek, 2000).
Uzaktan öğrenme kuramlarının gelişimini değerlendirecek olursak; uzaktan eğitimin gerçekleşmesinde öğrenci-öğretmen-içerik etkileşimi, öğrenenin bağımsız çalışmalarının yanında çevrimiçi ortamlarda işbirliği içerisinde bir topluluk oluşturulması gün geçtikçe önem kazanmaktadır (Gökmen, Duman, & Horzum, 2016). Geliştirilen kuramlar da incelendiğinde, her kuramın farklı konuları ele aldığı görülebilir fakat iletişim, işbirliği, etkileşim, özerklik kavramları tüm teorilerde (Kuram kavramı teori ile aynı anlamda kullanılmaktadır (Taşkın, Çobanoğlu, Apaydın, Çobanoğlu, Yılmaz, & Şahin, 2008).) öne çıkmaktadır. Tüm bunlardan hareketle her kuramın temel ilkelerini ve özelliklerinin dikkate alınması, uzaktan eğitim sistemlerinin de bunlara göre tasarlanması gerekir (Gökmen, Duman, & Horzum, 2016).Açık ve uzaktan öğrenme, öğrenenlerin birbirlerinden farklı mekânlarda bulunduğu, öğrenme kaynaklarından zaman ve/veya mekânsal olarak bağımsız oldukları, iletişim sistemleri kullanılarak gerçekleşen öğrenme sürecidir. Öğrencilerin genellikle, tam zamanlı çalıştıkları için, herhangi bir örgün eğitim programlarına puanları tutmadıkları için, maddi olarak avantajlı olduğu için, tavsiye ettikleri için ve fiziksel engelli oldukları için tercih etmektedirler(Baturay, &Bay, 2009). Bu kapsamda ilk olarak bu öğrencilerinin ihtiyaçlarını karşılamak için analiz yapılmalıdır. Bu analizin içeriği kişilerin demografik özellikleri, uzaktan eğitimin gerçekleştirileceği ortamın analizi, öğrencilerin ihtiyaç duydukları konu alanı belirlendikten sonra konu içeriğinin analizi yapılmalıdır. Bu kapsamda uzaktan eğitim kuramlarından birisi olan öğretimin endüstrileşmesi kuramı dikkate alınabilir. Eğer öğrencilerin yaş ortalamaları yüksekse eğitim kapsamında Malcolm Knowles tarafıdan oluşturulan yetişkinlerin öğrenmesi (andragogy) kuramı da ele alınabilir. Andragogy kuramında özellikle ihtiyaçların doğru bir şekilde belirlenmesi ve uygun fiziksel ihtiyaçların yanı sıra saygı işbirliği güven içeren psikolojik ortamın sunulması gerekmektedir(Özkul & Aydın, 2016). İlgili dersin uygulama boyutunda analiz sonucunda ortaya çıkan ihtiyacın karşılanması için bir web sayfası kurulabilir. Bu web sayfsı Holmberg’in geliştirdiği etkileşim ve iletişim kuramı dikkate alınarak tasarlanabilir. Bu kuram kapsam geliştirilecek olan web sayfası; sorular sorma, cevap arama, tartışma gibi etkileşim süreçlerini karşılayabilecek nitelikte olmalıdır. Bu kapsamda Moodle sistemi kullanılabilir. Ayrıca eğitimin planlanması, uygulanması, organizasyonu, standartlaştırılması, boyutlarını kazandırabilmek için öğretimin endüstrileştirilmesi kuramı esas alınabilir. Ayrıca Perraton’un uzaktan eğitim kuramı temel alınarak, derste kullanılacak materyaller, teknolojiler, maliyet, geribildirim gibi önemli ihtiyaçların giderilmesine yönelik çalışmalar yapılabilir.
Uzaktan eğitimde diğer bir önemli nokta ise öğrencilere bağımsız çalışma imkânı sunabilmesidir. Bu kapsamda temel alınabilecek bir diğer kuram ise bağımsız çalışma kuramı olabilir. Bu kuram iki yönlü iletişim ve bireysel öğrenme ihtiyaçlarını karşılama noktasına rehber olmaktadır. Öğrenci ve öğretmen diyaloğunu etkileyen en önemli etken bağlantı grubunun büyüklüğüdür(Moore, 2005). Bu nedenle iletişim ihtiyacının daha sağlıklı bir şekilde karşılanması iyi bir ekip çalışması gerekmektedir. İletişimin yani öğrenci ile diyaloğun fazla olduğu yerde bireysel ihtiyaçlara cevap verme olasılığı yüksek olur ve bu sayede öğrencilerin memnuniyet derecesi artar(Usta, 2016). Ayrıca Usta (2016)’ nın Moore ve Kearsley(2016) ’den aktardığına göre uzaktan eğitimde başarı fiziksel uzaklığın azaltılmasıyla değil psikolojik uzaklığın azaltılmasıyla gerçekleştirilebileceğini söylemektedir.
Uzaktan eğitimde en önemli ve geliştirilmesi gereken noktalardan birisi değerlendirmedir. Bu kapsamda Dewey ve Thorndike’ın bireyselleşmeyi ön plana çıkardıkları öz yönelimli öğrenme kuramı temel alınabilir. Bu kuram ile öğretmen merkezli bir anlayışa karşı çıkarak öğrencilerin kendi öğrenmelerini değerlendirdikleri bir süreç olarak ele alınabilir. Öğrenciye bir konuda verilecek ödevin derinlemesine inceleme ödevi verilmesi ve bu ödevlerin bir portfolyo haline getirilmesi sağlanabilir. Bu değerlendirme yöntemi Moodle sayesinde kolayca gerçekleştirilebilir. Ayrıca Moodle sistemi ile sınav da yapılabilmektedir. Bu 3 değerlendirme yöntemi Cabi’nin çalışmasına göre öğrencilerin genel olarak başarılarına en fazla katkısı olan ölçme araçları olarak belirtilmektedir(Cabi, 2016).
KAYNAKÇA
Baturay, M., & Bay, Ö. F. (2009). Uzaktan öğretimi tercih eden öğrencilerin demografik özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 17-26.
Cabi, E. (2016). Uzaktan Eğitimde E-Değerlendirme Üzerine Öğrenci Algıları. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 6(1).
Özkul, A. E., & Aydın, C. H. (2016). Açık ve Uzaktan Öğrenmenin Temelleri ve Araştırmalar. K. ÇAĞILTAY, & G. Yüksel içinde. Öğretim teknolojilerinin temelleri: Teoriler, araştırmalar, eğilimler, 633-654.
Moore, M.G. & Kearsley, G., ‘Distance education: A system view’, 3. Baskı, Wadsworth Publishing. Boston, MA, (2005)
Gökmen, Ö. F., Duman, İ., & Horzum, M. B. (2016). Uzaktan eğitimde kuramlar, değişimler ve yeni yönelimler. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 2(3), 29-51.
Usta, İ. Uzaktan eğitim kuramlarından “transactional distance” ın Türkçeleştirilmesi. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 2(3), 75-87.
Simonson, M., Smaldino, S., Albright, M., & Zvacek, S. (2007). Definitions, history and theories of distance education. Educación a distancia: retos y tendencias, 55-81.
Taşkın, Ö., Çobanoğlu, E. O., Apaydın, Z., Çobanoğlu, H., Yılmaz, B., & Şahin, B. (2008). Lisans öğrencilerinin kuram (teori) kavramını algılayışları. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 25(2), 35-51.
0 Yorum